خيز جمعي براي ثبت تنبور به نام ايران
ثبت جهاني تنبور از جمله جديدترين رقابت‌هايي است که در اين زمينه ايجاد شده و دو کشور ايران و ترکيه در آن مدعي هستند. از آنجا که اقدام‌هاي رسمي و قانوني در ثبت جهاني بايد از سوي دولت‌ها انجام گيرد، تعلل در اين زمينه از سوي مسئولان موجب شده گاه فرصت‌هاي مهم جهاني را براي ثبت آثار خود از دست بدهيم که از آن جمله مي‌توان به ثبت جهاني ساز تار اشاره کرد که جمهوري آذربايجان آن را به نام خود به ثبت رسانده است. هنر اجراي آذربايجاني تار (ساخت و نواختن آذربايجاني تار) بدون نام بردن از هنرمندان ايراني و ايران توسط جمهوري آذربايجان در يونسکو به ثبت رسيد؛ موضوعي که در داخل کشور واکنش‌هاي زيادي را در پي داشته است.
داريوش پيرنياکان، سخنگوي خانه موسيقي ايران نسبت به چنين رويدادي اعتراض کرد و مقصر اصلي را نماينده يونسکو در ايران خواند و درباره عدم اعتراض ايران به ثبت اين ساز به نام کشور آذربايجان در نشست پاريس اعتراض کرد. همين اتفاق درباره ساز کمانچه نيز به شکل ديگري تکرار شد؛ با اين فرق که اين‌بار يونسکو اين ساز را براي ايران و آذربايجان به‌صورت مشترک به ثبت رساند. البته يکي از دلايل قبول چنين ثبت مشترکي اين است که هر کشور در سال فقط حق دارد يک اثر يا ميراث را در سازمان يونسکو به ثبت برساند و چون تعداد ميراث ايران خيلي زياد است گاه براي ثبت آنها به سال‌هاي متمادي نياز است.
از اين رو در سال‌هاي اخير گاه ايران پيگير مواردي است که ميراث مشترکند. البته خطر تصاحب ميراث فرهنگي به همين موارد محدود نمي‌شود و تاکنون سايه ادعاي فراواني از کشورهاي مختلف از ارمنستان گرفته تا کشورهاي عربي بر ميراث فرهنگي چون بادگيرها، قهوه‌خانه و حتي آيين شب يلدا سنگيني مي‌کند و در برخي مواقع نيز موجب از دست رفتن فرصت‌ها شده است.
به عنوان مثال جمهوري آذربايجان ورزش چوگان را به نام خود به ثبت رساند و به‌‌رغم تلاش ايران، جمهوري آذربايجان با مشترک بودن اين ورزش مخالفت کرد. به دليل اهميت حفظ چنين ميراثي، امروزه هنرمندان ثبت آنها را فقط بر عهده دولت‌ها نمي‌دانند و در تلاشند با شناساندن هنر و ارزش‌هاي فرهنگي قدم موثري براي تصميم يونسکو بردارند؛ نمونه چنين تلاشي را مي‌توان در اقدام جمعي نوازندگان تنبور ديد.
به تازگي گروهي متشکل از 600 نفر از تنبورنوازان کرمانشاه تصميم دارند با هدف ثبت و شناساندن تنبور سه اثر فاخر مقامي را با صداي شهرام ناظري در محوطه تاريخي و جهاني بيستون اجرا کنند. به گزارش خبرگزاري مهر، فرزاد شهسواري، رئيس انجمن موسيقي استان کرمانشاه دراين باره گفت:
«انجمن موسيقي کرمانشاه به پيشنهاد استاد شهرام ناظري و همکاري هنرمندان فعال تنبورنواز و سرپرستان گروه‌هاي تنبورنوازي استان، اقدام به تشکيل گروهي با حدود 600 نوازنده تنبور کرده است. قرار است با هدف ثبت و شناساندن تنبور که خاستگاه آن پهنه جغرافياي کرمانشاه است سه اثر فاخر مقامي را با صداي استاد شهرام ناظري در محوطه تاريخي و جهاني بيستون اجرا و آن را در قالب ويدئو منتشر کنيم. اين پروژه که به‌دليل فراهم نبودن مسائل مالي و زيرساختي با تاخير اجرا مي‌شود، اکنون در مراحل نهايي تمرين است. پيش‌بيني براي اجراي آن نيز در صورت مساعدبودن شرايط جوي اسفند سال جاري و در غير اين‌صورت ارديبهشت سال آينده است.»
شهسواري درباره حمايت مالي از اين برنامه گفت:
«رايزني‌هاي انجمن موسيقي کرمانشاه براي تامين منابع مالي در جريان است و اگر بخش دولتي از عهده تامين آن برنيايد، برنامه‌هايي براي جذب اسپانسر در بخش خصوصي در دست است. به هر حال اين گروه مراحل پاياني تمرين را پشت‌سر مي‌گذارند؛ اما بحث اصلي هزينه سنگين گروه است؛ براي هر وعده يک آب معدني و يک ناهار جزئي حداقل دو ميليون تومان هزينه مي‌شود. تا الان از جايي کمکي نشده و تمام هزينه‌ها شخصي انجام شده است.»
رئيس انجمن موسيقي استان کرمانشاه افزود:
«ترکيه به‌دنبال ثبت جهاني ساز تنبور به نام کشورش است؛ به همين خاطر برنامه اين گروه 600 نفره سند خوبي براي منع ترکيه براي ثبت اين ساز در يونسکو خواهد بود.»
ماه گذشته نيز پروانه حيدري، معاون صنايع دستي اداره‌کل ميراث فرهنگي استان کرمانشاه از تلاش براي تکميل پرونده ثبت دالاهو به‌عنوان شهر ملي تنبور و رفع موانع ثبت آن خبر داده بود که به نظر مي‌رسد در صورت موفقيت تاثير بسزايي در تصميم يونسکو براي پذيرفتن اين ساز به نام ايران داشته باشد.
