رسانه و الگوی مصرف(مصرف گرایی)

در شماره پیشین به بررسی فعالیت رسانه‎ای غرب بر تغییر سبک زندگی جوامع هدف مخصوصا جوامع اسلامی اشاره نموده و عنوان کردیم که آنچه امروزه در حال وقوع می‎باشد، ترویج سبک زندگی امریکایی به عنوان یک دین زمینی با توجه به تمامی ابعاد زندگی بشر می‎باشد. در این شماره برآنیم که یکی از اصلی‎ترین ابعاد مرتبط با این سبک زندگی یعنی تمایل به مصرف یا همان مصرف گرایی جهانی را مورد بررسی قرار دهیم.

بسم الله الرحمن الرحیم

یکی از اصلی‎ترین کارکردهای رسانه، در دوران کنونی، تبلیغ و معرفی محصولات شرکت‎های مختلف تجاری، تولیدی، مالی و ... با هدف جذب مشتری و ایجاد تمایل و کشش در مخاطب برای استفاده از آن خدمات می‎باشد.

بسیاری از کارشناسان، «ادوارد برنایز» یهودی خواهر زاده زیگموند فروید را بنیانگذار تبلیغات نوین برای مصرف هرچه بیشتر کالا می دانند؛ او با الهام از نظریات فروید بر روی نحوه شکل‌دهی نظام اجتماعی و سیاسی به این نتیجه رسید که باید با ارضای امیال درونی خودخواهانه انسان‌ها،‌ آن‌ها را شاد و مطیع کرد و این نظریه، پایه و اساس مصرف‎گرایی گردید.

برنایز به این رسیده بود که به جای اطلاعات واقعی، ‌باید مردم آنچه را که دوست دارند بشنوند، ‌یعنی به آنها دروغ گفت و همچنین معتقد بود از طریق بعد غیرخردمندانه می‌توان انسان‌ها را مدیریت کرد و احساسی به آن‌ها داد که به وسیله آن، احساس رضایت نمایند.

او  از طریق برقراری ارتباط هیجانی و احساسی بین کالا و خدمات با انسان، مفهوم مد را شکل داد. وی معتقد بود که انسان به کالا نیاز ندارد بلکه محتاج داشتن احساس خوب است؛ بنابراین بر اساس این نظریه، کمپانی‌های تجاری بر روی احساسات دست گذاشتند و در تبلیغات خود، احساسات خریدار را به غلیان آوردند.

چاپ عکس کالا در کنار ستارگان سینما، استفاده از برند شرکت‎های طرف قرار داد در جریان فیلم‎ها  و یا طراحی دکور فیلم ها و سریال ها با یک کالا و یا برند خاص، از اقدامات برنایز  برای تبلیغ کالای خاص و تاثیرگذاری بر مخاطب جهت افزایش تمایل خرید بود که البته تا حد زیادی موفق گردید.

یکی دیگر از شگردهای رسانه برای افزایش مصرف یا همان مصرف گرایی در جوامع مختلف، ایجاد نیاز کاذب در مخاطب از یک سو و ارائه محصول برای رفع آن نیاز از سوی دیگر می‎باشد.

در توضیح باید گفت امپراتور رسانه‎ای غرب، در جریان ساخت فیلم و سریال‎ها و همچنین سایر محصولات دیداری و شنیداری خود، سعی در ایجاد نیاز کاذب در مخاطب و ایجاد تمایل و کشش فراوان برای داشتن یک کالا یا خدمات خاص می‎نماید؛  سپس از طریق تبلیغات کالاهای مورد نظر خود، به معرفی محصولاتی می‎پردازد که به این نیازها، پاسخ می‎دهد و بدین طریق، فروش محصولات و به تبع آن درآمد خود را افزایش می‎دهد. از این روست که به اعتراف بسیاری از کارشناسان آمریکایی، امروزه هالیوود علاوه بر صنعت سرگرمی در ایالات متحده به بخش عمده‎ای از دیپلماسی این کشور بدل شده که می‎تواند مخاطبان خود را به خرید محصولات مورد نظر وادار نماید.

در این میان ماهواره‎ها مخصوصا شبکه‎های فارسی زبان، هم‎سو با سیاست رسانه‎ای غرب، سعی در ترویج مصرف گرایی در کشور ما داشته و با معرفی محصولات مختلف غیر ضروری به مخاطبان خود از طرق مختلف مانند فیلم، سریال، مستند، حتی اخبار و در راس تمامی آنها تبلیغات، موجب افزایش سرانه مصارف غیر ضروری می‎گردد.

در کنار تمامی اقدامات رسانه‎ای فوق، دولت‎های غربی و در راس آنها ایالات متحده نیز به افزایش مصرف در کشور ما دامن می‎زنند. در توضیح باید گفت به رغم تحریم ایران در کالاهایی مانند دارو و مبادلات علمی، شرکت‎هایی که تولید و عرضه کالاهای لوکس را بر عهده دارند، همچنان بر صدور کالاهای خود به ایران ادامه داده و هیچ گونه مانعی از سوی دولت امریکا در مسیر آنها وجود ندارد. این درحالی است که اگر حتی شرکتی اقدام به ارسال دارو و یا مبادله علمی و فناوری با جمهوری اسلامی ایران نماید، با واکنش امریکاو غرب مواجه شده و به شدت مورد بازخواست قرار می‎گیرد.

به نظر می‎رسد در صورت ادامه یافتن فعالیت سندروم مصرف گرایی که در سال‎های اخیر در کشور ما به شدت رواج پیدا کرده‎است، در سال‎های نه چندان دور، فرهنگ غالب بر جامعه به فرهنگی کاملا مادی و مصرفی بدل خواهد شد.

ادامه دارد...